Anei MātouAnei mātou ngā mokopuna
A Tāmanuhiri Nō Te Muriwai Nō ngā pari e mā mai rā! Nō reira, tēnā rā koutou E te iwi whānui e Kia kotahi rā tātou katoa Kia kaha rā! We are the descendants of Tāmanuhiri From Te Muriwai From the shimmering white cliffs! Therefore we greet you All that are gathered Lets unite Be strong! This song was composed for the Te Muriwai School children and first used in the 1985 Tūranganui-ā-Kiwa Primary Schools Māori Culture Festival. It has remained a popular song for us in Te Muriwai and was once again revived for the Ngāi Tāmanuhiri Waitangi Tribunal Hearings in Te Muriwai, April 2002. Ko Te HuauriKo te huauri te mana
Ko Tāmanuhiri te tīpuna Ko Hinenui te wahine Nāna te kōrero “Taku hē ki te huatea Nō muri te huauri” Nō reira e ngā iwi Mihi mai rā Ngā uri, Ngai Tāmanuhiri! This waiata was inspired by the plaque in the Maungarongo Dining Room, Te Muriwai. The plaque reminds us of our whakatauāki uttered by Hinenui and pays tribute to Paeti Wirihana and Ratoura Wirihana. Many speakers have started making reference to our whakatauāki in their kōrero as a way of identifying themselves. This waiata celebrates being descendants of Tāmanuhiri and Hinenui. It was composed for and first performed at the Ngāi Tāmanuhiri Waitangi Tribunal Hearings in Muriwai, April 1-5, 2002. Haka Pōhiri Tēnā i whiua!
E rongo nei i ngā kohimuhimu Mai i Mihimarino ki Te Kurī Mai i Whā-korekore-te-kai ki Mātiti Mai i Tawatapu ki Kaitoki e! He tira haramai, he tira haramai! He taiwhakarunga, he taiwhakararo He mana whakaeke nei Ki runga ki a Tāmanuhiri e! Haramai rā ki te pōhiri o Te Huauri Haramai rā ki Te Muriwai e Me ruku koe i ngā takutai moana Kia rongo mai koe i ngā paru o Tūranganui-ā-Kiwa Kei ngaua koe i ngā niho, ngā niho o Moremore e Ka tika rā, ka tika rā Haere mai! Haere mai! Haere mai! Haere mai! Auē ki taku hui - Hi! Haramai a PaoaHaramai a Paoa
I runga i tōna waka I a Horouta Ka pakaru ki Tuaranui-o-Kanawa Ka haramai ki uta Ki te rapa haumi Ki te rapa punake Ka kitea ko haumi Ka kitea ko punake Ki Kaikamakama Ka miia tōna mimi Rere ana Motu Rere ana Waipaoa Ko Kopututea Te putanga ki waho Kia unu mai tōna kurī E pākia mai rā E ngā ngaru o te moana E takoto nei Ka huri, ka huri te haere a Paoa Ki te Tairāwhiti! This waiata was originally adapted from a haka taparahi first performed by the people of Te Muriwai at Whakatō Marae, Manutuke in 1883. This waiata was researched with the help of kaumātua who pointed out significant areas like Kaikamakama a place on the Motu River. Other places were researched according to the words of the haka and also the Horouta Waka story as per Ngāi Tāmanuhiri traditions. When the Horouta founded on the sandbar at Te Kurae o Kanawa, Paoa set off to find timber to make repairs. The punake was found at and refers to Whakapunake. The haumi was found at and refers to Maungahaumi. After wānanga, Ngāi Tāmanuhiri chose to make changes or as we prefer to think, corrections. Ngāi Tāmanuhiri lay claim to this waiata and perform it in their own unique way. |
Te HakiE rere nei i taku reo
Waihoki rā taku mana Ko Te Muriwai kei runga E kapakapa ake rā E manaaki nei i ngā iwi E tieki nei te haukāinga Te matenga o Hamuera Ka takaia ka whakahoki Ka kawea mai i te taonga Ki roto o Te Muriwai Ko te haki, ko te mauri O Ngāi Tāmanuhiri e …i! This waiata was inspired by kōrero from Nanny Rose Thompson who talked about the tohunga Hamuera when Te Kooti returned from Wharekauri. It highlights the significance of the Muriwai flag for Muriwai people. This waiata was first composed and performed when Rapihana (Pong) Wyllie passed away in 1995. It was revived for the Ngāi Tāmanuhiri Waitangi Tribunal Hearings, April 2002 E Huri Ngā MataE huri ngā mata ki Mātītī
Ki te taumata o Tāmanuhiri Titirangi ki runga Ko Ngāti Oneone Nukutaurua ki te tonga Ko Rongomaiwahine Whā-korekore-te-kai ki te take Ko Hinenui E tieki nei i tana rua kūmara I tōna putanga whakamuri Ko te rongo i a Tāmanuhiri Ka raru mai a Hinenui Puta mai tana kōrero, “Taku hē ki te huatea Nō muri te huauri” Nō muri hoki taku mana e ..i! This waiata celebrates and highlights the beginnings of the Ngāi Tāmanuhiri and tells the story of Tāmanuhiri and Hinenui. Mātītī was where Tāmanuhiri had his pā. From Matiti you can see Titirangi in the north and south to Nukutaurua. When looking down to Wha-korekore-te-Kai, one can only imagine what it might have been like for Tāmanuhiri to admire Hinenui from afar. This waiata was composed by Wi Tamihana Pohatu for the Ngāi Tāmanuhiri Waitangi Tribunal Hearings in Muriwai, April 2002 Ka Titiro Atu AuKa titiro atu au ki te aumoana, ka rongo rā i te hauwaho
Ka titiro ki ngā pari e mā mai rā ki Te Kurī-ā-Paoa Ki te mana o Rangihaua e Ka titiro whakararo ki Te Wherowhero Te takotoranga, te okiokitanga o te waka Horouta Ka huri atu au ki Papatewhai ki a Hinehākirirangi Nāna a Oneroa, nāna a Onepoto Nāna i tanu tana kete kūmara ki Manawarū e Ka tahuri atu au ki Pāporoporo Ki Taurangakoau, ki Te Akakāhia Ki Moremore e tieki nei i ngā takutai o Te Muriwai Ka huri, ka titiro ki Te Matamata, ki Te Waihi, ki Te Ihukaukōhea Ki Ōrongo, ki Te Waiwhero Ki Te Hou, ki Te Ruakoura, ki Tauporo Ki Te Umukehe, ki Taikawakawa e Ka huri atu au ki Te Pou-ā-Kahutia Ki Māpere, ki Papa-āīō Ki Te Waitakahutia, ki Te Kōpua, ki te Takanga-ā-Rīpeka Ki Ōrī, ki Te Taunga-ā-Tara Ki Whareongaonga, ki a Hinepūariari e Ka huri atu au ki Ōpouahi, ki Te Ana-ā-Tamaraukura Ki Papatiro te wāhi tuku kōrero ki Nukutaurua Ka huri atu au ki Wharekākaho, ki Te Puna, ki Tikiwhata Ki Te Waiparapara, ki Paritū e Kātahi ka huri, ka rere whakarunga ki Mātītī Ki te taumata tirotiro o Tāmanuhiri Nāna nei i whakararu i a Hinenui “Nō muri te huauri …” Ka hoki mai nei ki te haukāinga ki Te Muriwai Ki Tāmanuhiri, ki taku mana e! This pātere was composed by Wi Tamihana Pohatu in 1998 to help our young people retain the intimate knowledge of our coastline to maintain the Ngāi Tāmanuhiri tikanga ‘Mana Whenua, Mana Moana’. The pātere travels the coastline from Koputūtea to Paritū and highlights areas of significance for Ngāi Tāmanuhiri. It was revived for the Ngāi Tāmanuhiri Waitangi Tribunal Hearings held in Muriwai, April 2002. E Tū TāmanuhiriE tū Tāmanuhiri, maranga
Me aro koe ki te reo karanga Maranga rā, takatū ake I kō atu, i kō mai Kei whea mai koe, Tāmanuhiri e! Kia kotahi ki te hoe i te waka Ki te whakanui i ō tātou tīpuna Nā rātou ngā tohutohu Ngā kōrero tuku iho Mana whenua, mana moana! Mai Paritū ki Koputūtea Ngā takutai i takahia e rātou mā Mā wai rā e whakahē? Mā wai rā e whakakore? Mana whenua, mana moana! This waiata was composed in 2001 by Chiquita (Chicky) Pohatu to support the Ngāi Tāmanuhiri tikanga, mana whenua, mana moana within the fisheries allocation forum. The words were still appropriate for the Ngāi Tāmanuhiri Waitangi Tribunal Hearings held in Te Muriwai, April 2002 and quickly became one of our theme songs during the hearings. |
Ka RereKa rere taku reo, ka rere taku mihi
Taku mihi aroha ki te iti, ki te rahi Anei rā ngā uri o Ngāi Tāmanuhiri E tū whakamihi nei, e tū pakari nei Ko Te Muriwai! E kore nei au e ngaro noa He kākano mai i Rangiātea Tēnei anō ko te kākano Ka puawai mai! Te huauri! This waiata was first composed for the children of Te Kura Kaupapa Māori o Te Ara Hou, Napier in 1998. After a visit to the school by Chicky Pohatu, it was very quickly adopted and claimed by the Te Muriwai School children who performed it at the Tūranganui Primary Schools Māori Culture Festival in 1998. It was also performed at the Ngāi Tāmanuhiri Waitangi Tribunal Hearings in Te Muriwai, April 2002. Composer: Wi Tamihana Pohatu Tune: I’ll Make Love To You (Boys||Men) |
Rere Nei Te ReoRere nei te reo o te huauri e
Ki ngā iwi, ngā reo ngā mana e Pupuritia mai rā te taonga nui Te aroha Kia kaha rā te iwi e! Te ōhākī a ngā tīpuna e A te iwi kua riro ki te pō Kei tua te huauri I Te Kurī-ā-Paoa e Tēnā rā te iwi e! This waiata was originally written by Whairiri (Nanny Hopa) Te Hau for the Hinenui Hockey Team and was performed at a hockey tournament in Te Muriwai. A new tune was chosen to revamp the waiata in 1985 and was given his approval before he passed away. Once again Ngāi Tāmanuhiri was able to re-learn it in preparation for the Ngāi Tāmanuhiri Waitangi Tribunal Hearings in Te Muriwai, April 2002. Composer: Wi Tamihana Pohatu Tune: “Our Day Will Come” by Dorris Day |
74 Grey Street, Level 4
Gisborne 4010 PO Box 746 Gisborne 4040 |
|